Odpady komunalne coraz częściej są cennym surowcem. Gdańska instalacja przetworzyła już kilkadziesiąt basenów olimpijskich śmieci na energię i ciepło

– Port Czystej Energii to jeden z ostatnich elementów gminnego systemu gospodarki odpadami. To tutaj przyjeżdżają resztkowe odpady nienadające się do recyklingu, z których w elektrociepłowni wytwarzana jest energia elektryczna i ciepło systemowe, które ogrzewa domy zimą, a w okresie letnim pozwala na doprowadzenie ciepłej wody. Odpady są termicznie przekształcane w sposób bardzo kontrolowany, jeśli chodzi o zanieczyszczenia, które praktycznie nie trafiają do środowiska – mówi agencji Newseria Sławomir Kiszkurno, prezes Portu Czystej Energii.

Oficjalna inauguracja Portu Czystej Energii odbyła się 24 marca 2025 roku, natomiast instalacja rozpoczęła działalność już na początku lutego. Do termicznego przekształcenia trafiają tu odpady z trzech instalacji komunalnych w Gdańsku, Tczewie i Gilwie Małej koło Kwidzyna, które łącznie obsługują około 40 gmin.

– Jest to element systemu gospodarki w obiegu zamkniętym. Pozostałości po różnych procesach sortowania, które kiedyś przez lata były składowane, teraz są wykorzystywane jako surowiec energetyczny i jako energia trafiają z powrotem do mieszkańców – tłumaczy Sławomir Kiszkurno. – Są to odpady z przetwarzania różnych frakcji, także resztkowych odpadów, czyli tych zmieszanych, ale także z doczyszczania żółtego worka, z doczyszczania worków z papierem i szkłem. Są to rozdrobnione gabaryty nienadające się do recyklingu, różnego rodzaju frakcje balastowe z przetwarzania biologicznego przy produkcji kompostu, więc frakcje uciążliwe dla środowiska, często odorogenne. Tutaj produkujemy z nich energię elektryczną i ciepło.

Od lutego do czerwca br. PCE dostarczyło do miejskiej sieci ciepłowniczej 185 tys. GJ ciepła. Jest to ilość, która mogłaby zaspokoić roczne potrzeby ok. 6 tys. mieszkań. Ponadto w tym okresie w elektrociepłowni wygenerowano 32 105 MWh energii elektrycznej, która mogłaby zasilić 13 tys. mieszkań przez cały rok.

– Produkowana energia w Porcie Czystej Energii trafia do Krajowej Sieci Elektroenergetycznej i dalej do mieszkańców. Ciepło trafia do miejskiej sieci ciepłowniczej, także docelowo przychodzi do mieszkanek i mieszkańców głównie Gdańska w postaci ciepłej wody użytkowej – podkreśla prezes PCE. – Mamy jeszcze zapas energii cieplnej poza tym, który trafia do sieci. Myślimy, jak go w przyszłości wykorzystać.

Instalacja termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ITPOK) kosztowała ponad 661 mln zł netto. Jest przystosowana do przetwarzania około 160 tys. t odpadów rocznie. Jej przepustowość dobowa wynosi 495 t. Działalność PCE ma ograniczyć m.in. składowanie odpadów, co zmniejsza obciążenie środowiska, jak również niedogodności zapachowe istotne dla okolicznych mieszkańców. Jak wynika z raportu GUS „Ochrona środowiska 2024”, liczba czynnych składowisk odpadów systematycznie się zmniejsza. Na koniec 2023 roku funkcjonowały 254 składowiska przyjmujące odpady komunalne (259 na koniec 2022 roku) o łącznej powierzchni 1633 ha. W 2023 roku zamkniętych zostało 13 składowisk zajmujących powierzchnię 34 ha.

– Korzyścią jest mniejsze oddziaływanie zakładu utylizacyjnego i wszystkich kwater składowych w Gdańsku-Szadółkach, ponieważ gros tych odpadów, które trafiało do składowania, teraz jest termicznie przekształcane w instalacji. Nie jest to odpad, który jest deponowany na kwaterze i z którego przez dziesięciolecia jeszcze w przyszłości produkowany jest metan i inne gazy cieplarniane – podkreśla Sławomir Kiszkurno. – To też korzyści środowiskowe, czystsze powietrze, mniej odorów w okolicy, bo część tych odpadów będzie bezpośrednio, bez procesu magazynowania, trafiała tutaj do wykorzystania. To także korzyści związane z dodatkowymi miejscami pracy w regionie.

Port Czystej Energii to jeden z elementów Gdańskiego Klastra Energii – wspólnej inicjatywy Gdańska, spółek miejskich i Politechniki Gdańskiej. Jest to porozumienie, którego celem jest wytwarzanie czystej i lokalnej energii. Jednym z obszarów jego działalności jest Wyspa Energetyczna Szadółki – samowystarczalny obszar energetyczny, w skład którego oprócz PCE wchodzą jeszcze dwie miejskie spółki: Zakład Utylizacyjny i Gdańskie Usługi Komunalne. Efektem działalności klastra mają być m.in. niższe koszty energii w szkołach i instytucjach, czystsze powietrze i zwiększona odporność na kryzysy energetyczne.

– Od niedawna staliśmy się spółką obrotu i jesteśmy swojego rodzaju partnerem dla całego Gdańskiego Klastra Energii, komunalnego, miejskiego, aby na potrzeby tych jednostek produkować energię i w ich imieniu także ją sprzedawać – mówi prezes PCE.

Wśród efektów środowiskowych Portu Czystej Energii można wymienić m.in. ograniczenie emisji gazu wysypiskowego o 1,84 mln m³ rocznie, 52,8 tys. t oszczędności rocznej węgla kamiennego i 47,2 tys. t węgla brunatnego. Ponadto roczna emisja dwutlenku węgla w porównaniu do oddzielnej produkcji energii na bazie węgla jest niższa o 164 tys. t.

– Termiczne przekształcanie odpadów komunalnych jest absolutnie bezpieczne. Dopuszczalne normy emisji są najbardziej restrykcyjne spośród wszystkich tego typu instalacji elektrociepłowni wysokosprawnych, czy to na gaz, czy na węgiel. Nasza instalacja emituje najmniej zanieczyszczeń – podkreśla Sławomir Kiszkurno. – Często normy emisyjne są 100, 200, 1000 razy wyższe niż faktyczne emisje, które mamy z komina zakładu, więc jest to bardzo nowoczesny i bardzo bezpieczny zakład. Jest to jedna z najbardziej nowoczesnych elektrociepłowni w całej Europie, wybudowana w oparciu o najwyższe standardy środowiskowe. 

W PCE zastosowano system oczyszczania i monitoringu spalin, który jest zgodny z najnowocześniejszymi wytycznymi BAT. Dzięki niemu możliwe jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. ITPOK został wyposażony m.in. w dwie instalacje do redukcji tlenków azotu, a zanieczyszczenia kwaśne (SO₂, SO₃, HF, HCl) usuwane są w trzech etapach.