Debata MNS-CDP - Syndrom zanikania: straty wojenne

Zapraszamy we wtorek, 17 czerwca 2025 r., na godz. 17.00, do Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy na debatę poświęconą stratom wojennym w zbiorach muzealnych. O wojennym przełomie i losach regionalnych zbiorów muzealnych z Pomorza Zachodniego opowie Krzysztof Kowalski, kierownik Działu Archeologii Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Wojna to dramat milionów ludzi, a skutki wojennych dewastacji usuwane są często przez kilkadziesiąt lat. Wśród strat, często nie do odrobienia, są kolekcje muzealne: zniszczone albo ukradzione i wywiezione w nieznane, po których ślad ginie na zawsze. Powszechnie znane są stracone polskie kolekcje muzealne zagrabione podczas drugiej wojny i po niej przez okupantów niemieckiego i sowieckiego. Co jakiś czas udaje się odzyskać niektóre obiekty, ale tysiące z nich zapewne nigdy nie wrócą do Polski.

Znacznie mniej znane są losy kolekcji muzealnych Pomorza Zachodniego, które wraz z pasmem Ziem Zachodnich i Północnych zostało przyznane Polsce po 1945 r. decyzją aliantów. Skomplikowane dzieje polityczne i społeczne tego regionu sprawiły, że zgromadzone świadectwa jego przeszłości kulturowej i naturalnej ucierpiały w wyniku zawieruchy wojennej. Przygotowana przez pracownika Muzeum Narodowego w Szczecinie prelekcja „Syndrom zanikania”, towarzysząca wystawie czasowej „Traumy wojny”, jest poświęcona tym burzliwym losom zachodniopomorskich zbiorów muzealnych. Na kanwie historii regionalnego muzealnictwa autor scharakteryzuje różnorodność dawnych kolekcji. Opowie również o działaniach służących ich zabezpieczeniu i schronieniu w czasie drugiej wojny światowej, zanikaniu w rzeczywistości frontowej oraz u schyłku i w pierwszych latach po zakończeniu wojny. Podsumuje także ustalenia dotyczące losów zaginionych – nadal poszukiwanych lub bezpowrotnie zniszczonych – muzealiów.

Krzysztof Kowalski – archeolog, muzeolog i muzealnik. Od początku pracy zawodowej jest związany z Muzeum Narodowym w Szczecinie, aktualnie piastując stanowisko kierownika Działu Archeologii. Zainteresowania badawcze koncentruje na młodszej epoce kamienia na Pomorzu Zachodnim oraz dziejach regionalnego muzealnictwa i ochrony dziedzictwa archeologicznego. Jest autorem i współautorem kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych, a także redaktorem i współredaktorem kilkunastu wydawnictw oraz członkiem redakcji rocznika naukowego „Materiały Zachodniopomorskie”. Brał udział w przygotowaniu wielu wystaw, pokazów ekspozycji, projektów i wydarzeń muzealnych, w tym takich jak: „Zaginione–Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich”, „Barbarzyńskie tsunami”, czy „Świt Pomorza”.