W cyfrowym świecie spada umiejętność koncentracji. Uważność można ćwiczyć od najmłodszych lat

– Żyjemy w świecie pełnym bodźców, stymulacji. Jest to dość trudne dla małych dzieci, ale też dla tych starszych, dlatego że nasz mózg ciągle chce żyć w zgodzie z naturą, natomiast świat wymaga od nas czasami rzeczy niemożliwych. Od pewnego czasu obserwujemy w pracy terapeutycznej czy psychologicznej, że nowe technologie, które rozwijają się w bardzo dużym tempie, wpływają na dzieci – tłumaczy w rozmowie z agencją Newseria Piotr Goc, psycholog z Poradni Psychologicznej Strefa Myśli.

Psychologowie dziecięcy zauważyli dużą zmianę w ostatnich latach w kwestii uważności, regulowania emocji i umiejętności skupiania się.

– Na pewno wpływ na tę zmianę ma wszechstronnie rozwijająca się technologia na całym świecie. Dzieci potrzebują więcej uwagi na dorosłych, nauczycieli, tej uwagi, która pomaga im w lepszym zarządzaniu technicznymi rzeczami w ich codziennym życiu i funkcjonowaniu – przekonuje psycholog.

Raport NASK wskazuje, że poziom koncentracji młodzieży funkcjonującej w trybie multiscreeningu, czyli równocześnie używających kilku urządzeń, spada poniżej poziomu umożliwiającego efektywną naukę. Dotyczy to już ponad połowy nastolatków (niemal 55 proc.). Problem pogłębiają mechanizmy profilowania: użytkownicy wystawieni na ciągły strumień treści dopasowanych do ich preferencji doświadczają przeciążenia poznawczego, co upośledza zdolność do głębokiego przetwarzania informacji. Aby nie wpaść w pułapkę pętli dopaminowej, dziecko potrzebuje rozwiniętych kompetencji społecznych i emocjonalnych.

– To umiejętności, które są fundamentem do tego, aby dzieci lepiej radziły sobie w środowisku cyfrowym, były w nim też bardziej bezpieczne. Często nam dorosłym towarzyszy przekonanie, że umiejętności techniczne są tymi, w które warto inwestować. Tymczasem świat się zmienia bardzo szybko, trudno nam przewidzieć, jakiego rodzaju umiejętności będą potrzebne za kilka lub kilkanaście lat, natomiast jesteśmy przekonani w fundacji, że umiejętności społeczne są tymi, które są aktualne dzisiaj i będą aktualne jutro – podkreśla Małgorzata Kowalewska, członkini zarządu ds. programowych w Fundacji Orange.

Umiejętności współpracy, komunikacji, rozumienia emocji swoich i innych, krytycznego myślenia pomogą dzieciom przygotować się do funkcjonowania w cyfrowym świecie. Równie istotne jest ćwiczenie uważności, czyli umiejętności koncentracji.

– Uważność w fundacji rozumiemy szeroko. To zarówno wgląd w siebie, we własne potrzeby, w to, co nam służy, a co nie, jak i refleksja i uwaga na drugiego człowieka. Uważność wiąże się z koncentracją, która jest potrzebna w procesie edukacyjnym – wskazuje przedstawicielka Fundacji Orange.

Jak przekonują eksperci, uważności można i warto się uczyć.

– Uważność jest umiejętnością podobnie jak jazda na rowerze czy pisanie, więc musimy ją ćwiczyć. Dzisiaj mamy różne treningi mindfullness, treningi uważności dla dorosłych i dzieci, gdzie konkretne ćwiczenia, takie jak praca z oddechem, uważne jedzenie, spacerowanie, ale także układanie puzzli, łamigłówki czy różne gry i zabawy z dziećmi, pomagają nam w byciu bardziej uważnym i w byciu bardziej tu i teraz. Uważność to forma koncentracji, a koncentracja i skupianie się bardzo dobrze wpływa na naukę – ocenia Piotr Goc. 

Fundacja Orange ocenia, że kompetencje społeczne pomocne w świecie cyfrowym warto zacząć kształtować już u najmłodszych dzieci. Temu ma służyć program MegaMisja. To cykl zajęć dla dzieci, które nauczycielki i nauczyciele realizują według scenariuszy opracowanych przez ekspertów. Podczas zabawy dzieci ćwiczą uważność, która wspiera ich w rzeczywistości pełnej intensywnych bodźców i atrakcji, także tych online. Nabywają także innych ważnych kompetencji społecznych takich jak: umiejętność współpracy, empatia czy krytyczne myślenie.

– Nawet dla nas, dorosłych jest wyzwaniem zatroszczyć się o uważność i rozwój tej umiejętności. Dlatego uruchomiliśmy MegaMisję, program w formule dla dzieci w przedszkolach, pięcio–sześcioletnich, oraz w szkołach, w klasach 1–3, w których rozwijamy kompetencje społeczne i uważność, ale także kompetencje medialne, dzięki którym dzieci będą lepiej, bezpieczniej, w odpowiedzialny sposób funkcjonować w świecie pełnym ekranów – tłumaczy Małgorzata Kowalewska.

Przedszkola i szkoły mogą się zgłaszać do MegaMisji do 25 kwietnia 2025 roku. Do 13 czerwca 2025 roku niezależna komisja wybierze 150 przedszkoli oraz 140 szkół, które od września rozpoczną realizację zajęć z dziećmi.