21 postulatów dla zabytków

Powołana przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków grupa ekspercka „Relacje Inwestor – Służby Konserwatorskie", pod przewodnictwem Jadwigi Kosińskiej, dyrektor Stoczni Cesarskiej Development, zakończyła prace i zaprezentowała 21 postulatów, które mają sprzyjać poprawieniu relacji pomiędzy właścicielami historycznych murów, a służbami konserwatorskimi. Efekty pracy grupy stanowią merytoryczny wkład do organizowanego przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków III Kongresu Konserwatorów Polskich, który odbędzie się w Krakowie w październiku 2025 roku.

W duchu solidarności i współpracy, nawiązując do historycznych tradycji dialogu i wspólnego działania, powstało symboliczne 21 postulatów. To efekt otwartej i merytorycznej dyskusji ekspertów, którzy mimo różnorodnych perspektyw, dążyli do wypracowania rozwiązań służących ochronie polskiego dziedzictwa. Każdy z postulatów odzwierciedla realne wyzwania oraz potrzeby, których spełnienie pozwoli na skuteczniejszą ochronę i rewitalizację zabytków w Polsce. - mówi Jadwiga Kosińska, przewodnicząca grupy eksperckiej i dyrektor jednego z największych przedsięwzięć rewitalizacyjnych w Polsce.

Grupa ekspercka „Relacja inwestor – służby konserwatorskie" stanowi jedną z 19 grup, jakie pracują nad postulatami na zbliżający się III Kongres Konserwatorów Polskich. W jej skład weszli przedstawiciele służb konserwatorskich, właścicieli rewitalizowanych obiektów, firm wykonawczych oraz przedstawicieli środowiska naukowego i Polskiego Związku Firm Deweloperskich, co pozwoliło na szeroki wachlarz perspektyw i opinii, dzięki czemu wypracowane postulaty rzetelnie odzwierciedlają obecną sytuację i problemy wielu środowisk.

W opracowanym dokumencie podkreślono kluczowe znaczenie postulatów dla skutecznej ochrony konserwatorskiej zabytków oraz zapewnienia właścicielom możliwości racjonalnego gospodarowania swoimi obiektami. Eksperci, analizując konkretne przepisy i ich konsekwencje, opracowali 21 kluczowych dla wszystkich stron postulatów, które mają na celu uproszczenie procedur, eliminację sprzecznych regulacji i dostosowanie systemu ochrony do współczesnych wyzwań. Postulaty można podzielić na trzy główne kategorie: zmiany legislacyjne, cyfryzację procesów oraz rozwój kompetencji. W pierwszej grupie znajdują się propozycje doprecyzowania i uproszczenia przepisów dotyczących ochrony zabytków, eliminacji wzajemnie wykluczających się wytycznych oraz przyspieszenia procedur administracyjnych w sytuacjach wymagających pilnej interwencji konserwatorskiej. Druga kategoria obejmuje postulaty dotyczące cyfryzacji baz danych, stworzenia jednolitych rejestrów oraz ułatwienia dostępu do zgromadzonych informacji dla właścicieli, inwestorów i konserwatorów. Trzeci obszar to rozwój kompetencji – w tym regularne szkolenia dla pracowników służb konserwatorskich, umożliwiające im lepsze zrozumienie nowych technologii i standardów.

Wprowadzenie tych zmian przyniesie szereg korzyści – nie tylko zwiększy skuteczność ochrony zabytków, ale także usprawni procesy inwestycyjne, redukując niepewność prawną i administracyjne bariery. Szczególną uwagę zwrócono na konieczność dostosowania przepisów ESG i regulacji związanych z zieloną transformacją do specyfiki zabytków. Obecne wymogi często są niemożliwe do spełnienia bez naruszenia historycznej substancji budynków, dlatego jednym z kluczowych postulatów jest ich wyłączenie spod niektórych restrykcji, co pozwoli zachować ich unikalny charakter.

Spotkania pozwoliły nam wszystkim dostrzec skalę i różnorodność problemów oraz wyzwań – podkreśla Jadwiga Kosińska, dyrektor projektu Stoczni Cesarskiej w Gdańsku, która pełniła rolę przewodniczącej grupy eksperckiej. W mojej opinii pozwoliły także na większe wzajemne zrozumienie, czego najlepszym dowodem są nasze rekomendacje i wyrażona w nich perspektywa tak wielu środowisk. Ich realizacja przysłuży się nie tylko lepszej ochronie zabytków, ale także większemu komfortowi pracy i polepszy współpracę pomiędzy wszystkimi podmiotami omawianych procesów. Wszyscy liczymy, że zostaną one pozytywnie odebrane w czasie obrad Kongresu i w niedługim czasie przełożą się na realne zmiany w przepisach i standardach pracy. Musimy pamiętać, że choć nasze perspektywy mogą się różnić, to łączy nas wspólny cel – ochrona tego, co stanowi nasze dziedzictwo i tożsamość. Tylko poprzez dialog, współpracę i wzajemne zrozumienie możemy skutecznie zadbać o to, co najcenniejsze dla przyszłych pokoleń.

Postulaty także pozytywnie ocenia Przemysław Dziąg, Zastępca Dyrektora Generalnego Polskiego Związku Firm Deweloperskich: „Ostatnie lata dobitnie pokazały, że nadmiar często sprzecznych regulacji, skomplikowane procedury i ograniczona współpraca między administracją publiczną a inwestorami sprawiły, że wiele projektów rewitalizacyjnych nie mogło zostać zrealizowanych, a stan niektórych obiektów wręcz się pogarszał. W efekcie nie tylko nie poprawiła się ich ochrona, ale w wielu przypadkach była ona daleka od oczekiwań, również ze strony konserwatorów zabytków. Liczymy na to, że rekomendowane zmiany stworzą realne możliwości prowadzenia prac wokół cennych historycznie budynków, co przyniesie korzyści zarówno zabytkowej tkance miejskiej, jak i wszystkim zainteresowanym stronom. Mamy nadzieję, że wypracowane rozwiązania, będące wynikiem dialogu ekspertów, staną się fundamentem dla pozytywnych zmian w zakresie nowelizacji przepisów."

W podobnym tonie obrady zespołu ekspertów podsumowuje także Jacek Rulewicz, Prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków: Wszystkim nam zależy, aby polskie zabytki poddawane były sprawnym pracom konserwatorskim, a praktyka pokazuje, że rzeczywiście rozpoznaliśmy szereg obszarów, które należałoby poprawić– podkreśla Jacek Rulewicz. Prace zespołu pokazały nie tylko dobry kierunek zmian, ale przede wszystkim otwartość i chęć do współpracy. Wszystkie strony podeszły do opracowania postulatów w duchu wzajemnego zrozumienia, dlatego jakość i merytoryka postulatów dobrze oddają rzeczywiste potrzeby całego środowiska.

III Kongres Konserwatorów Polskich odbędzie się w październiku 2025 roku w Krakowie. Kongres odbywa się raz na 10 lat, dlatego uznawany jest za jedno z najważniejszych wydarzeń środowiska konserwatorskiego, w czasie którego tworzy się unikalna szansa na kształtowanie poglądów społeczności konserwatorskiej i wypracowanie kierunków działań na kolejne lata.  W tym roku odbędzie się on w Krakowie, a liczba spodziewanych uczestników sięgnie 400.

Symboliczna oprawa graficzna sprawozdania zespołu, nawiązująca do solidarności i współpracy, została przygotowana przez cenionego streetartowca, Mariusza Warasa, wieloletniego rezydenta terenu Stoczni Cesarskiej w Gdańsku.